Home | MBIKE BLOGS | Ακτίνες: Ο φτωχός συγγενής…
ακτίνες ποδηλάτου

Ακτίνες: Ο φτωχός συγγενής…

Οι ακτίνες κρατούν τις… ισορροπίες.

Oι ακτίνες είναι ίσως το πιο υποτιμημένο εξάρτημα πάνω σε ένα ποδήλατο παρόλο που ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις αγοραστών πανάκριβων τροχών που δεν γνωρίζουν ή αδιαφορούν για το τι μάρκα μπορεί να είναι οι ακτίνες τους και ποια η σημασία τους. Οι ακτίνες αποτελούν το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο κέντρο και το στεφάνι ενός τροχού και τόσο η ποιότητα και η σχεδίασή τους, όσο και ο τρόπος με τον οποίο είναι πλεγμένες επηρεάζουν δραματικά την απόδοση και την αξιοπιστία του.

Με κάθε περιστροφή ο τροχός υφίσταται τεράστια πίεση, καθώς ασκούνται σε αυτόν φορτία (loads) από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις: radial – lateral – torsional.

1

1. Radial Loads (κάθετα ή ακτινικά φορτία)

Τα radial φορτία αναπτύσσονται κυρίως από το βάρος του αναβάτη και κατόπιν από τα κάθετα χτυπήματα που προκαλούν οι ανωμαλίες του οδοστρώματος. Το σωματικό βάρος ισοπεδώνει – σε πολύ μικρό βαθμό που δε μπορεί να αντιληφθεί το ανθρώπινο μάτι – το τμήμα του τροχού που εφάπτεται με το έδαφος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι ακτίνες που εφάπτονται με αυτό το τμήμα του στεφανιού να φλεξάρουν ελαφρώς εκμηδενίζοντας την ένταση, μεταφέροντάς τη στιγμιαία στις αντίθετες ακτίνες του τροχού. Όσο γυρνάει ο τροχός και το ποδήλατο ρολάρει, υποβάλλεται σε μια συνεχής διακύμανση της τάσης των ακτίνων του. Κάθε ακτίνα του τροχού βιώνει έναν κύκλο φόρτισης-αποφόρτισης σε κάθε περιστροφή.

Για παράδειγμα – και για να αντιληφθούμε το μέγεθος της υπόθεσης – ένας hi-end τροχός με 24 ακτίνες, για κάθε 100 χιλιόμετρα οδήγησης υφίσταται πάνω από ένα εκατομμύριο κύκλους φόρτισης. Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, πως τα radial φορτία επηρεάζουν κυρίως τις ακτίνες των τροχών και όντας αναπόφευκτα, αποτελούν την κύρια πηγή έντασης που βιώνουν οι τροχοί.

2

2. Lateral Loads (πλευρικά φορτία)

Τα lateral φορτία προκαλούνται όταν ένας αναβάτης γέρνει επιθετικά το ποδήλατο σε μία στροφή ή όταν πεταλάρωντας γέρνει το ποδήλατο από τη μία μεριά στην άλλη (π.χ όταν σπριντάρει). Συγκριτικά με τα radial φορτία, τα lateral είναι σχετικά μικρά και δεν προκαλούν μεγάλες πιέσεις στις ακτίνες και στον τροχό γενικότερα. Οι περιπτώσεις που μπορεί να γίνουν εντονότερα, είναι όταν ο αναβάτης κινείται με μεγάλη ταχύτητα και ο τροχός δέχεται χτυπήματα από το πλάι. Τέτοιες περιπτώσεις εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα κατά τη διάρκεια της ορεινής ποδηλασίας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει άλματα, οδήγηση πάνω σε πέτρες ή και ορισμένες φορές… ανεπιθύμητες πτώσεις.

3

3. Τorsional Loads (στρεπτικά φορτία)

Τα torsional φορτία δημιουργούνται είτε από τις δυνάμεις που ασκούνται με το πεταλάρισμα είτε από τη χρήση δισκόφρενων. Καθώς ο αναβάτης κάνει πετάλι, η αλυσίδα γυρίζει το ελεύθερο του τροχού ασκώντας ροπή στο κέντρο του, η οποία μεταδίδεται μέσω των ακτίνων. Αυτή η δράση προκαλεί κάποιες ακτίνες να σφίξουν και κάποιες άλλες να χαλαρώσουν στιγμιαία. Με παρόμοιο τρόπο – αλλά με αντίθετη κατεύθυνση – ασκούνται στις ακτίνες του τροχού torsional φορτία από τα δισκόφρενα κατά το φρενάρισμα. Στο σύνολό τους, τα torsional φορτία είναι μικρότερα από τα radial και με το κατάλληλο πλέξιμο, δεν προκαλούν τόσο μεγάλες πιέσεις στις ακτίνες του τροχού.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των ακτίνων ποικίλουν.

Για δεκαετίες, οι καλύτερες ακτίνες φτιάχνονταν από ανοξείδωτο ατσάλι γιατί είναι ελαφρύ, αντέχει την καταπόνηση και δεν διαβρώνεται. Υπάρχουν αρκετές εταιρείες κατασκευής ακτίνων από ατσάλι, εκ των οποίων οι κορυφαίες είναι η ελβετική DTSwiss και η βελγική Sapim (το Βέλγιο δεν φτιάχνει μόνο σοκολάτες). Εκτός από το ατσάλι, οι ακτίνες κατασκευάζονται από υλικά όπως αλουμίνιο, τιτάνιο και φυσικά carbon. Μια από τις κορυφαίες εταιρείες κατασκευής τροχών που χρησιμοποιεί παραδοσιακά αλουμίνιο ειδικού τύπου (Zicral) για την παραγωγή ακτίνων είναι η γαλλική Mavic.

Το τιτάνιο χρησιμοποιείται σπάνια γιατί κοστίζει πολύ ακριβά, είναι πολύ απαιτητικό στο πλέξιμο (ειδικά όταν χρησιμοποιηθούν αλουμινίου nipples) και είναι ελάχιστα πιο ελαφρύ. Βέβαια το «look» που προσδίδουν σε μια «custom made» κατασκευή τροχού – ειδικά στην ti-dye απόχρωση της Marwi – είναι μοναδικό!
To carbon τέλος είναι το ακριβότερο όλων και χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ ακριβές κατασκευές τροχών υψηλής απόδοσης από εταιρείες όπως η γερμανική Lightweight, η αμερικανική Reynolds, η Μavic και άλλες. Πάραυτα, το ανοξείδωτο ατσάλι εξακολουθεί να είναι το λαμπρό αστέρι των υλικών για ακτίνες.

 

ακτίνες ποδηλάτου

J Bend vs Straight pull

Oι ατσάλινες ακτίνες γενικά βγαίνουν σε δύο εκδόσεις: J-bend και Straight pull. Oι J-bend φέρουν μια καμπύλη στην κεφαλή τους στο σημείο όπου εδράζονται με τη φλάντζα του κέντρου, ενώ οι Straight pull είναι τελείως ευθείες και η κεφαλή τους εδράζεται σε διαφορετικού τύπου φλάντζες απ’ ότι οι J-bend.

Στην ερώτηση ποιος τύπος είναι καλύτερος δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Τα παλαιότερα χρόνια οι εταιρείες κατασκευής τροχών προτιμούσαν τις J-bend γιατί οι straight pull δεν ήταν τόσο εύκολα διαθέσιμες. Πλέον, η επιλογή εξαρτάται καθαρά από τη σχεδίαση του κέντρου. Βέβαια, οι straight pull έχουν το πλεονέκτημα πως δεν έχουν καμφθεί κατά την κατασκευή τους και είναι πιο ανθεκτικές στην περιοχή της κεφαλής. Αυτό όμως ισχύει (όπως ισχυρίζονται οι ειδικοί της DTswiss) μόνο στις χαμηλής ποιότητας ακτίνες.

Radial lacing – Cross lacing  

Oι δύο βασικότεροι τρόποι για να πλεχτεί ένας τροχός είναι το πλέξιμο cross και το radial. Στο πλέξιμο cross κάθε ακτίνα διασχίζει είτε μία, δύο, τρεις ή τέσσερις άλλες ακτίνες καθώς εκτείνεται από τη φλάντζα του κέντρου προς το στεφάνι. Όταν διασχίζει μία, το πλέξιμο ονομάζεται 1x cross, όταν διασχίζει δύο 2x cross κλπ. Aντίθετα στο πλέξιμο radial κάθε ακτίνα εκτείνεται από τη φλάντζα του κέντρου προς το στεφάνι του τροχού χωρίς να διασχίζει καμία άλλη ακτίνα.

To πλέξιμο radial χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σε μπροστινούς τροχούς χωρίς δισκόφρενο και όχι τόσο σε οπίσθιους, γιατί αδυνατεί να ανταπεξέλθει επαρκώς στις δυνάμεις που ασκούνται από τo πεταλάρισμα και από τα δισκόφρενα (Torsional loads). Σε ορισμένες περιπτώσεις – όταν δεν υπάρχει δισκόφρενο- το radial χρησιμοποιείται είτε στην non drive side είτε στην drive side σε συνδυασμό πάντα με πλέξιμο cross. Aντίθετα, το πλέξιμο cross και στις δύο μεριές του οπίσθιου τροχού αντεπεξέρχεται ιδανικά στα στρεπτικά φορτία που προείπαμε (Torsional loads).

Πότε σπάει μία ακτίνα;

Οι δύο βασικοί λόγοι που σπάνε οι ακτίνες είναι οι εξής: παρουσία παιξίματος μεταξύ της φλάντζας του κέντρου και της κεφαλής της ακτίνας και χαμηλή ή άνιση ένταση με την οποία είναι πλεγμένες οι ακτίνες.

Όπως προαναφέραμε, σε κάθε περιστροφή του τροχού κάθε ακτίνα βιώνει έναν κύκλο φόρτισης-αποφόρτισης. Εάν η εφαρμογή της κεφαλής της με την τρύπα της φλάντζας του κέντρου δεν είναι απόλυτη, τότε και το παραμικρό παίξιμο θα αρχίσει να φθείρει τόσο την ακτίνα όσο και την τρύπα της φλάντζας, με αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου το παίξιμο να γίνει μεγαλύτερο και να σπάσει η ακτίνα στο σημείο επαφής. Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο στις J-bend χαμηλής ποιότητας ακτίνες γιατί το σημείο επαφής τους έχει καταπονηθεί στη διαδικασία κατασκευής τους.

Αν κάποιος δεν έχει πλέξει ποτέ του έναν τροχό, είναι πολύ πιθανόν να θεωρεί πως η υψηλή ένταση πλέξης ευθύνεται για τις σπασμένες ακτίνες. Η αλήθεια είναι ότι οι ακτίνες που προκαλούν τη ζημιά είναι οι πιο χαλαρές, γιατί λυγίζουν πολύ πιο εύκολα, δημιουργώντας ανισορροπία και μεταφέροντας έτσι περισσότερη ένταση στις υπόλοιπες ακτίνες από όση μπορούν να διαχειριστούν. Ακόμα και μία χαλαρή ακτίνα αρκεί για να προκαλέσει ανισορροπία στην ένταση με την οποία είναι πλεγμένες οι υπόλοιπες ακτίνες του τροχού.

Το κλειδί της επιτυχίας, για τη δημιουργία ενός αξιόπιστου και υψηλής απόδοσης τροχού, είναι η υψηλή και ισορροπημένη ένταση πλέξης των ακτίνων του.

Αυτό ακούγεται αρκετά εύκολο. Στην πραγματικότητα όμως τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα ιδίως στον οπίσθιο τροχό με την ύπαρξη της κασέτας. Για να μπορέσει να χωρέσει η κασέτα στο κέντρο του οπίσθιου τροχού, η drive side φλάντζα έχει μετακινηθεί προς το εσωτερικό του. Κατά συνέπεια οι drive side ακτίνες δημιουργούν πιο κάθετη γωνία συγκριτικά με τις non drive side (η πιο κάθετη γωνία έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ακαμψία του τροχού). Aυτό, με τη σειρά του, σημαίνει πως οι wheelbuilders πρέπει να χρησιμοποιήσουν κοντύτερες ακτίνες, πλεγμένες με υψηλότερη ένταση στην drive side μεριά από oτι στην non drive side. Ανάλογα με τη σχεδίαση του κέντρου, τη διάμετρο των φλαντζών και τη μεταξύ τους απόσταση, η διαφορά στην ένταση της πλέξης ανάμεσα σε drive side και non drive side κυμαίνεται συνήθως από 40% έως 60%.

Μια ενδιαφέρουσα σχεδιαστική φιλοσοφία που υιοθετούν ολοένα και περισσότερες εταιρείες κατασκευής τροχών και ελαχιστοποιεί αυτή την ανισορροπία είναι το πλέξιμο 2:1. Π.χ σε ένα οπίσθιο τροχό με 24 ακτίνες το πλέξιμο 2:1 χρησιμοποιεί 16 ακτίνες στην drive side μεριά (σε πλέξιμο 2 cross συνήθως) και 8 ακτίνες στην non drive side (σε πλέξιμο radial). Συγκριτικά με το παραδοσιακό πλέξιμο 1:1, αυτή η σχεδίαση αυξάνει τον αριθμών των ακτίνων στην drive side μεριά όπου τα φορτία είναι μεγαλύτερα και χρησιμοποιεί λιγότερες ακτίνες πλεγμένες σε μεγαλύτερη ένταση στην non drive side.

Δείτε επίσης

Vintage Bikes by Mario Volante στο Athens Bike Festival powered by ΔΕΗ

Αγαπημένα, παλιά ποδήλατα Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσεις την ιστορία του ποδηλάτου; Μα ...

O Tadej Pogacar νικητής της 103ης Volta a Catalunya

H 103η διοργάνωση της Volta Ciclista a Catalunya θα μείνει στην ιστορία ως η διοργάνωση ...

Chainless Pedaling System

Mετάδοση χωρίς αλυσίδα: η επόμενη μεγάλη αλλαγή στην αστική ποδηλασία!

Chainless Pedaling System Με αφορμή το γεγονός πως φέτος, το γαλλικό σύστημα PERS Chainless Pedaling ...

Αφήστε μια απάντηση

mbike.gr

Pin It on Pinterest