Πόσο το ΄χεις το κιλό;

Είναι τελικά σημαντικό το βάρος του σκελετού;

Κείμενο: Αλέξανδρος Κιτσέλης, μηχανολόγος μηχανικός

Ένα από τα κλασικά θέματα στα πηγαδάκια των «γραμμαριοφονιάδων» είναι το βάρος τoυ σκελετού. Αν κάποιος που δεν ασχολείται με το ποδήλατο άκουγε μια τέτοια συζήτηση, θα έβγαζε το συμπέρασμα, ότι το πιο σημαντικό σε ένα σκελετό είναι το βάρος. Όσο πιο ελαφρύς τόσο καλύτερα. Είναι όμως έτσι; Κάθε άλλο! Εκτός από το βάρος, η ακαμψία, η αεροδυναμική, η γεωμετρία, το ίδιο το υλικό κατασκευής και η άνεση παίζουν το δικό τους ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο.

Ο σκελετός είναι αναμφίβολα το πιο βασικό στοιχείο ενός ποδηλάτου και εκεί πρέπει να δίνουμε το μεγαλύτερο βάρος όταν επιλέγουμε ή αναβαθμίζουμε ποδήλατο. Το σκελετό μπορούμε να τον φανταστούμε σαν τον κορμό ενός δέντρου πάνω στον οποίο στηρίζονται τα κλαδιά-εξαρτήματα.
Ξεκινώντας λοιπόν να επιλέξουμε τον «ιδανικό» για μας σκελετό, πρέπει καταρχήν να ταιριάζει στη χρήση που θα κάνουμε. Αν για παράδειγμα κάνετε αγωνιστική χρήση χρειάζεστε έναν άκαμπτο και απόλυτο σκελετό, ενώ αν κάνετε Brevet χρειάζεστε ένα σκελετό με ικανοποιητική μετάδοση ισχύος αλλά και περισσότερη άνεση. Το ρόλο του κάθε παράγοντα θα τον αναλύσουμε παρακάτω.
Προσοχή, δεν αναφερόμαστε μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που αγοράζει κάποιος σκελετό και πάνω του «στήνει» το ποδήλατο αλλά και στην περίπτωση που επιλέγει ένα «έτοιμο» ποδήλατο με γνώμονα τόσο τον σκελετό όσο και τα εξαρτήματα. Και σ’ αυτή την περίπτωση, η τελική επιλογή του ποδηλάτου με βάση τον σκελετό είναι σημαντική.

Ειδικό βάρος

Το βάρος είναι ο μόνος εύκολα μετρήσιμος παράγοντας (απλό ζύγισμα) ενός σκελετού και για αυτό γίνεται τόση συζήτηση για αυτόν. Το βάρος ενός σκελετού είναι στατικό, δηλαδή δε στρέφεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται αισθητή η διαφορά από ένα σκελετό σε έναν άλλο, με την ίδια ακαμψία, μόνο σε μεγάλης κλίσης (πάνω από 8%) ανηφορικά κομμάτια. Σε αυτά τα κομμάτια, κάθε μείωση 1% στο βάρος του σκελετού (στατικό βάρος) συνεπάγεται 1% βελτίωση του χρόνου. Όμως, όπως καταλαβαίνετε, για να έχουν την ίδια ακαμψία δύο σκελετοί με διαφορετικό βάρος πρέπει να έχουν κατασκευαστεί με διαφορετική μέθοδο ή με άλλο υλικό οπότε πρέπει να είστε προσεκτικοί. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις σκελετών οι οποίοι δεν είναι ελαφριοί (πχ. φτάνουν τα 1.800 γρ.) αλλά έχουν πολύ καλές επιδόσεις σε όλους τους άλλους τομείς.

Ακαμψία & άνεση

Η ακαμψία καθορίζει το πόσο παραμορφώνεται ένας σκελετός όταν πεταλάρουμε. Όμως η απώλεια ισχύος που προκύπτει από ένα μη άκαμπτο σκελετό δεν είναι ουσιαστικά από τον ίδιο το σκελετό αλλά από τα ελαστικά, διότι υπάρχει απώλεια ευθυγράμμισης των τροχών την ώρα που πεταλάρουμε και τα ελαστικά τρίβονται στο έδαφος αντί για να ρολάρουν. Επίσης, η ακαμψία είναι επιθυμητή κάθετα στο επίπεδο του σκελετού ώστε να μην παραμορφώνεται η μεσαία τριβή και το κούτελο όταν κάνουμε ποδήλατο. Από την άλλη, θέλουμε ο σκελετός να παραμορφώνεται στο επίπεδό του προκειμένου να είναι άνετος για τον αναβάτη.
Ένας ιδανικός σκελετός είναι πολύ άκαμπτος κάθετα στο επίπεδό του και πολύ άνετος οριζόντια στο επίπεδό του. Επίσης, την υψηλή ακαμψία την έχουν περισσότερο ανάγκη οι βαριοί και δυνατοί αναβάτες γιατί μόνο αυτοί μπορούν να παραμορφώσουν σημαντικά τους σύγχρονους σκελετούς.

Αεροδυναμική

Η αεροδυναμική είναι σημαντικός παράγοντας για τους αθλητές αλλά όχι και τόσο για το μέσο αναβάτη. Η αεροδυναμική γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σε μεγάλες ταχύτητες π.χ. 50km/h. Στις μικρότερες ταχύτητες, π.χ. 30km/h κι εκεί υπάρχει θεωρητικά διαφορά ανάμεσα στα ποδήλατα αλλά είναι ελάχιστη. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πιο βασικός παράγοντας (80%) στην αεροδυναμική είναι ο ίδιος ο αναβάτης και η στάση του οπότε αυτό θα πρέπει να σας απασχολεί περισσότερο.

Υλικό & μέθοδοι παραγωγής

Δύο άλλοι παράγοντες που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις ιδιότητες του σκελετού είναι το υλικό και η μέθοδος κατασκευής. Δεν είναι όλα τα υλικά τα ίδια. Και δε μιλάμε μόνο για διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικά υλικά πχ ανθρακονήματα και αλουμίνιο. Υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα «ίδια» υλικά. Όπως υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα κράματα των μετάλλων έτσι και τα σύνθετα είναι διαφορετικά.
Ο τρόπος διάταξης των ινών, οι ρητίνες που θα χρησιμοποιηθούν και η μέθοδος κατασκευής αλλάζουν δραματικά το τελικό αποτέλεσμα. Για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα η ποιότητα του υλικού πρέπει να συμβαδίζει με τη μέθοδο κατασκευής: τα απλά υλικά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας των κατεργασιών και αντίστροφα δεν μπορούν να επεξεργαστούν τα καλύτερα υλικά με την τεχνολογία κατασκευής ατσάλινων σκελετών.

Γεωμετρία
Η γεωμετρία είναι ένα άλλο βασικό στοιχείο για το οποίο δε γίνεται και πολύ λόγος αλλά παραμένει σημαντικό. Για να αποδώσει τα μέγιστα ένας αναβάτης πρέπει να ταιριάζει στο ποδήλατο. Πριν φτάσει λοιπόν στην επιλογή υλικού ή ιδιοτήτων που θέλει, θα πρέπει να ταιριάζει πάνω στο ποδήλατο. Για να το κάνει αυτό θα πρέπει να κάνει μια εξειδικευμένη σωματομέτρηση, ώστε να μη βαδίζει στα τυφλά κάνοντας δοκιμές και ρισκάροντας λάθος επιλογή ή στη χειρότερη περίπτωση ακόμα και τραυματισμούς.

Ακαμψία / Βάρος: πολύ λόγος για ένα λόγο

Ένας παράγοντας που είναι πολύ παρεξηγημένος είναι ο λόγος STW=Ακαμψία / Βάρος ο οποίος χρησιμοποιείται πολλές φορές ως μέτρο σύγκρισης. Δεν είναι όμως σωστό αυτό. Ένας σκελετός με μεγάλη ακαμψία και μεγάλο βάρος έχει ένα μέτριο λόγο STW αλλά θα έχει πολύ καλύτερη συμπεριφορά από ένα σκελετό με μέτρια ακαμψία αλλά πολύ χαμηλό βάρος το οποίο θα του δίνει πολύ καλό STW. Βέβαια, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις όπου σκελετοί έχουν πολύ μεγάλη ακαμψία, χαμηλό βάρος και πραγματικά μεγάλο STW χωρίς να είναι βαριοί ή μόνο πολύ άκαμπτοι π.χ. ο κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ Storck Fascenario 0.7 IS είναι και πολύ άκαμπτος και άνετος και εξαιρετικά ελαφρύς αλλά και εξαιρετικά ακριβός.

Τελικά τι επιλέγω;

Καλά όλα αυτά αλλά η τελική επιλογή πρέπει να ληφθεί μετά από αρκετή σκέψη και συζήτηση με πωλητές εξειδικευμένων ποδηλατικών καταστημάτων. Πολλές φορές τα δεδομένα που προβάλουν οι εταιρίες είναι αυτά που τους συμφέρουν. Δίνουν για παράδειγμα την τιμή του βάρους, του STW ή κάποια ιδιότητα του υλικού που δεν είναι αυτή που παίζει τον πρώτο ρόλο. Π.χ. στα ανθρακονήματα το βασικό στοιχείο είναι η αντοχή σε θλίψη. Όμως σχεδόν όλο οι κατασκευαστές δίνουν την αντοχή σε εφελκυσμό επειδή ακόμα και φθηνά ανθρακονήματα έχουν υψηλή αντοχή σε αυτόν.
Μη μένετε σε αυτά που λέει ένας κατασκευαστής. Κάντε τις ερωτήσεις που πρέπει – τώρα ξέρετε τι να ρωτήσετε – στο ποδηλατικό κατάστημα που εμπιστεύεστε και, αν δεν μπορεί να τις απαντήσει… αλλάξτε κατάστημα.

Και ναι, καλός είναι ο ελαφρύς σκελετός αρκεί να τηρεί και τις υπόλοιπες προϋποθέσεις που αναφέραμε. Διότι διαφορετικά, θα βρεθεί με ένα ελαφρύ αλλά όχι με ένα καλό ποδήλατο.
Όπως μας είχε πει και ο Ernesto Colnago, το βάρος είναι κριτήριο για το προσιούτο και την παρμεζάνα, όχι για τους σκελετούς – και αυτός ξέρει… #